DUYU ORGANLARI

Canlı çevresinde veya iç bünyesinde meydana gelen değişiklikleri algılayıp kendini ona göre düzenlediği sürece yaşamasını sürdürebilir. Dış ortamdaki kimyasal, fiziksel, elektriksel vb. tüm değişiklikler serbest sinir uçlarını veya sinirlerin bağlı oldukları duyu hücrelerini uyarır.

Beş çeşit duyu organı vardır. Göz, kulak, burun, dil, deri

1. GÖZ ve GÖRME DUYUSU

İnsanda göz ışık alan ve bundan dolayı görme olayını gerçekleştiren özelleşmiş bir organdır.

Göz görmeyi sağlayan kısımlarla, bunları koruyan kaş, göz kapakları, kirpikler, gözyaşı bezleri, yağ bezleri ile göz yuvarlağını göz çukuruna bağlayan ve hareketini sağlayan kısımlardan meydana gelmiştir.

Gözün görmeyi sağlayan kısımları duyu hücreleri, mercek, ışık etkisiyle oluşan impulsları beyne ileten sinirlerdir.

Göz küresi sert tabaka, damar tabaka, ağ tabaka olmak üzere üç ana tabakadan oluşmuştur.

a) Sert Tabaka

Göz yuvarlağını en dıştan saran beyaz renkli koruyucu tabakadır. İçteki dokuları korur. Göz yuvarlağına dayanıklılık kazandırır.

Sert tabaka göz yuvarlağının ön kısmında incelerek saydam bir yapı kazanır. Işığı kıran bu saydam tabakaya kornea denir.

Sert tabaka kan damarı içermez. Beslenmesi hücreler arasında akan sıvı ile olur.

b) Damar Tabaka

Kan damarı bakımından zengindir. Sert tabakanın al-tında yer alır. Gözü besleyen tabakadır. Göz bebeği ve iris bu tabakada bulunur.

Damar tabaka merceğin ön kısmına doğru uzar ve iris oluşturur. İrisin tam ortasında bir delik bulunur. Bu deliğe göz bebeği denir. Göz bebeği ışığın göze girdiği yerdir. İris düz kaslardan yapılmış olup, taşıdığı renk pigmentlerine göre kahverengi, mavi, yeşil olabilir. İristeki kaslar kasılıp gevşeyerek göze giren ışığın miktarını ayarlar.

c) Ağ Tabaka (Retina)

Göz küresinin en iç tabakasıdır. Çok sayıda reseptör (görme hücreleri) içerir. Göz merceği ve sarı leke bu tabakada bulunur. Retinanın arka kısmında, merceğin tam karşısında net görüntünün oluştuğu yere sarı leke denir.

Göz Merceği: Göz bebeğinin arkasında yer alır. Oldukça elastik ince kenarlı bir mercektir. Göz merceği kasları tabakaya bağlıdır. Göz merceğinin kalınlığı değişebilir. Uzaktaki ve yakındaki cisimleri net görebilmek için göz merceğinin kalınlığının ayarlanmasına göz uyumu denir.

Sarı lekede iki tip görme hücresi bulunur. Bunlar cismin rengini algılayan hücreler ve cismin şeklini algılayan hücrelerdir. Cismin şeklini algılayan hücreler dışta, rengini algılayan hücrelerde içte bulunur. Bu nedenle önce cismin şeklini sonra rengini algılarız. Gözdeki üç tabakayı delip göz küresinin arka kısmından dışarı çıkan sinir demetine optik sinir denir. Optik sinirlerin gözden çık-tıkları bölgeye de kör nokta (delme noktası denilir. Kör noktada görüntü oluşmaz.

Göz Kusurları:

Göz kusurları doğuştan olabileceği gibi sonradan da kazanılabilir. Doğuştan olan göz kusurları renk körlüğü ve şaşılıktır.

Sonradan kazanılan göz kusurlarında görüntü sarı lekenin üzerine düşmez. Bu yüzden de görüntü net değildir.

1- Miyop (uzağı net görememe): Göz küresinin optik eksen doğrultusunda uzamasıyla veya göz merceğinin fazla kırıcı olmasıyla meydana gelen bir kusurdur.

Görüntü sarı lekenin önünde oluşur. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

2. Hipermetrop (yakını net görememe): Göz küresinin optik eksene dik olarak şişkinleşmesiyle veya merceğin az kırıcı olmasıyla oluşan göz kusurudur.

Görüntü sarı lekenin arkasında oluşur. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

3. Astigmat (Bulanık görme): Saydam tabaka veya mercek yüzeyinin kavislenmesi ile oluşan göz kusuru-dur. Retina üzerinde bir kaç noktada birden görüntü oluşur. Cisimler bulanık görülür.

Görüntüyü netleştirmek için özel yapılmış silindirik mercek kullanılır.

4. Presbitlik: Yaşlılarda yakını görememe hastalığıdır.İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

5. Katarakt: Göz merceğinde iyon ve tuzların birikme-siyle göz merceğinin saydamlığını kaybetmesidir. İleri düzeyde ise körlüğe götüren bir hastalıktır.

6.Şaşılık: irisi hareket ettiren göz kaslarının birinin uzun birinin kısa olmasıyla oluşan hastalıktır. Erken yaşlarda ameliyatla düzeltilir.

7. Renk Körlüğü (Daltonizm): Atadan oğula geçen bir hastalıktır. Kırmızı ile yeşilin, siyah ile beyazın ayırt edilememesidir. Daha çok erkek bireylerde rastlanır. Kalıtsaldır ve düzeltilemez. Ana sayfada renk körlüğü ile ilgili resimleri görebilirsiniz.

2. KULAK ve İŞİTME DUYUSU

Kulak, işitme organıdır. Başın iki yanında yer almaları sesin yönünü bulmamızı sağlar. Kulağın görünen kısmı, kulak kepçesi adını alır.

Kulağın çok önemli iki görevi vardır.

1. işitmeyi sağlamak.

2. Yarım daire kanalları ile vücut hareketlerinde dengeyi sağlamak.


Kulağın yapısı

Dış kulak: Kulak kepçesi, kulak yolu ve kulak zarından oluşur. Görevi; topladığı ses dalgalarını titreşimlere çevirip orta kulağa iletmektir. Kulak kepçesi ses dalgalarını toplar.

Kulak yolundaki salgı hücreleri koyu sarı renkte bir sıvı salarlar. Bu sıvı kulak zarını yumuşatırken aynı zamanda kulak yoluna gelen tozlarla birleşerek kulak kirini oluşturur.

Kulak zarı gelen ses dalgalarını titreşimlere dönüştürür


Orta Kulak: Dıştan kulak zarı ile, içten oval pencere ile kapatılmıştır. Çekiç, örs, üzengi kemikleri ile kulak zarına gelen ses titreşimlerini oval pencereye ulaştırır. Bu üç kemiğe kemik köprü adı verilir. Görevi, ses titreşimlerini kuvvetlendirerek dış kulaktan iç kulağa taşımaktır. Orta kulak östaki borusu ile yutağa bağlıdır. Östaki borusu kulak zarının iki tarafındaki basıncın dengelenmesini sağlar.

İç kulak: Yarım daire kanalları, dalız ve salyangozdan oluşur.

Yarım daire kanalları, içindeki sıvı ve algılayıcı hücrelerle vücut pozisyonunu algılar. Aldığı uyarıları beyinciğe ileterek vücudun dengesini sağlar.

Dalız, oval pencereden gelen ses dalgalarını salyangoza iletir.

Salyangozda işitme sinirleri vardır.


İşitme Olayı:

Kulak kepçesiyle toplanan ses dalgaları kulak yolundan kulak zarına gelir ve kulak zarını titreştirir. Zarın titreşimleri kulak kemikçikleri tarafından kuvvetlendirilip oval pencereye iletilir.

Oval penceredeki ses titreşimleri dalız içindeki sıvı ile salyangozdaki sıvıya geçer.

Ses titreşimleri salyangozdaki sıvıdan işitme duyu hücrelerine oradan da sinirlere aktarılırlar.

Sinirler tarafından alınan ses beyne iletilir ve işitme sağlanmış olur


İşitme Yolu:

Kulak kepçesi —»• Kulak yolu —»-Kulak zarı---Örs, çekiç, Üzengi-----Oval pencere----- Dalız------Salyangoz-------İşitme sinirleri —---- Beyindeki işitme merkezi


Kulak Sağlığı

Östaki borusu ile ağızdan ve burundan giren mikrop-lar orta kulak iltihabı denen tehlikeli bir hastalığa yol açar. Kulakta çınlama, uğultu ve ağrı oluşturur. Kulak zarının delinmesine yol açar.

BURUN ve KOKU ALMA DUYUSU

Burun koku alma ve solunum organıdır. Burnun uç kısmı kıkırdaktan, arka kısmı ise kemikten yapılmıştır. Burun boşluğu bir kemikle ikiye ayrılır. Boşluklardan ortaya doğru üç kemik çıkıntı (boynuzcuk kemikleri) uzanır. Bu kemiklerin arasındaki boşluklara sinüs denir. Sinüsler toz ve mikropları tutan sümüksü sıvı (mukus) ile kaplıdır. Toz ve mikropları tutmada burun kılları da rol oynar. Dışarıdan alınan havanın ısıtılıp nemlendirildiği kısım da yine sinüs boşluklarıdır. Havayı ısıtan sinüs boşluklarındaki kılcal damarlardır. Sinüzit sinüslerin iltihaplanmasıdır.

Burun boşluğunun üst tarafında koku alma sinirleri bulunur. Koku alma sinirlerinin yoğunlaştığı bölgeye sarı bölge denir. Koku zerrecikleri (moleküller) sarı bölgede mukus sıvısında çözünerek sinirleri uyarır, uyartılar sinirler yardımıyla beynin koklama merkezi-ne iletilir.

DİL ve TAT ALMA DUYUSU

Dil, üzerindeki tat alma cisimcikleri (tat alma memecikleri) ile tat almada, kaslı yapısı ile sindirim ve konuşmada rol oynayan bir organımızdır.

Tat alma cisimcikleri tat alma hücreleri ve sinirlerden oluşur.

Suda çözünen tat maddeleri tat alma cisimciklerinde-ki tat alma hücrelerini uyarır. Oluşan uyarı sinirler ile beynin tat alma merkezine iletilir. Böylece tat almış oluruz.

Dilimizin her bölgesi her tadı alır. Ama bazı tatları alan tat tomurcukları bazı bölgelerde daha fazladır. Dilin ucu tatlı, orta kenarları tuzlu, arka kenarları ekşi ve arkası acı tatları algılamamızı sağlar.

DERİ

Deri vücudumuzu dıştan örter. Yapısında ter bezleri kıllar, kan damarları, sinir uçları, yağ bezleri vardır. Bu yapılar deride birçok değişik görevler yapılmasını sağlar.

A. Vücudu dış etkilere karşı koruma, su kaybını önleme ve mikropların vücuda girmesini önleme

B. Dokunma, acı ve ısıyı algılayarak beyne ulaştırma

C. Terleme ile zehirli maddelerin bir kısmını vücuttan atma

D. Solunum yapma (gaz alışverişi) e. Vücut sıcaklığının ayarlanmasına yardımcı olma

Deri başlıca iki tabakadan oluşur.


Üst deri (Epiderma): Üst kısmında ölü bir tabakası vardır. Onun altında canlı hücrelerden oluşan ve deriye rengini veren tabaka vardır.

Gerçek deri (derma): Burada kılcal damarlar, kıl kökleri, yağ ve ter bezleri ve kıl kasları vardır. Ayrıca alt deride bulunan sinir uçları ile soğuk, sıcak, dokunma, ağrı, basınç gibi duyular algılanarak beyne iletilir

Deri sağlığını korumak için ezilme, kesilme ve yanmalardan korumak gerekir. Derinin üstündeki kir ve ~ ölü hücrelerin sık sık yıkanma ile uzaklaştırılması gerekir. Temiz deride mikroplar üreyemez.

Duyu Organlarının Sağlığı

Duyu organlarının sağlıklı çalışması için her bir duyu organına has temizliğe dikkat etmek başta gelir. Hastalık ve yaralanmalarda vakit geçirilmeden tedavi olunmalıdır. Aksi halde, tedavi olmayan hastalıklar kronik hale gelir. Bu durumda duyu organları görevini yapamaz.

Emeğe Saygı... By_LoRd...